аҫтан өҫкә саҡлы (тиклем)

до города — ҡалаға саҡлы

до деревни — ауылға тиклем

бороться до победного конца — еңеп сыҡҡансы көрәшеү

до последнего дыхания — һуңғы һулышҡа тиклем

до войны — һуғыштан элек

до наступления холодов — һалҡындарҙан элек, һалҡындарға саҡлы, һалҡын төшкәнгәсә

мороз доходил до 40 градусов — һыуыҡ 40 градусҡа ҡәҙәр етте

зал вмещает до тысячи человек — залға меңгә яҡын кеше һыя

промокнуть до нитки — лыҡа һыу булыу

дотронуться до лба — маңлайға тейеү

нам было не до него — беҙҙә уның ҡайғыһы юҡ ине

до каких пор — ҡасанға тиклем, күпме

до крайности — сиктән тыш, сикһеҙ

до поры, до времени — ваҡыты еткәнсе, үҙ ваҡытында

до свидания — хәҙергә (әлегә) һау булығыҙ, һау булып тороғоҙ, хушығыҙ

до упаду — хәлдән тайғансы, аяҡтан йығылғансы

сорвать яблоко с яблони — алмағастан алма өҙөп алыу

уйти с собрания — йыйылыштан сығып китеү

удалить с урока — дәрестән сығарып ебәреү

отдохнуть с полчаса — ярты сәғәттәй ял итеү

прожить в деревне с месяц — ауылда бер айға яҡын йәшәү

он получил с десяток писем — ул унлап хат алды

с месяц назад — бер ай самаһы элек

отъехать с километр — бер километр самаһы китеү

он служит с месяц — ул бер айға яҡын хеҙмәт итә

девочка ростом с маму — әсәһендәй буйлы ҡыҙыҡай

идти с мамой — әсәй менән барыу

поговорить с друзьями — дуҫтар менән һөйләшеү

платок с бахромой — суҡлы шәл

книга с иллюстрациями — рәсемле китап

человек с ружьём — мылтыҡлы кеше

хлеб с маслом — май яғылған икмәк

мешок с мукой — он һалынған тоҡ

ведро с молоком — һөт һалынған күнәк

есть с жадностью — ҡомһоҙланып ашау

слушать с восхищением — һоҡланып тыңлау

идти с песнями — йырлап барыу

проснуться с головной болью — баш ауыртып уяныу

мыть с мылом — һабынлап йыуыу

броситься с кулаками — кемгәлер йоҙроҡ менән ташланыу

послать с курьером — курьер менән ебәреү

у него плохо с сердцем — уның йөрәге ауырта

с самолётом произошла авария — самолёт менән авария булған

явиться с докладом — доклад менән килеү

обратиться с просьбой — үтенес менән мөрәжәғәт итеү

сделать с намерением — маҡсат менән эшләү

познакомить с девушкой — ҡыҙ менән таныштырыу

сравнить с оригиналом — төп нөсхә менән сағыштырыу

согласиться с выводами — һығымталар менән ризалашыу

быть осторожным с огнём — ут менән һаҡ булыу

с миру по нитке – голому рубашка — ил төкөрһә – күл булыр

вернуться с Кавказа — Кавказдан ҡайтыу

напасть на врага с тыла — дошманға тылдан һөжүм итеү

наблюдать за ходом боя с высоты — һуғыш барышын ҡалҡыулыҡтан күҙәтеү

цветы с юга — көньяҡ сәскәләре

картина с выставки — күргәҙмәнән алынған картина

телеграмма с дороги — юлдан килгән телеграмма

с детства — бала саҡтан алып

с первых же дней — беренсе көндәрҙән алып

приготовить с вечера — кистән әҙерләп ҡуйыу

с утра до ночи — иртәнән кискә тиклем

с весны до осени — яҙҙан алып көҙгә тиклем

получить деньги с заказчика — заказ биреүсенән аҡса алыу

урожай с гектара — (һәр) гектарҙан алынған уңыш

брать пример с матери — әсәйҙән үрнәк алыу

перевести с башкирского языка — башҡортсанан тәржемә итеү

копия с документа — документтың күсермәһе

с разрешения родителей — ата-әсәнең рөхсәте менән

с вашего согласия — һеҙҙең ризалығығыҙ буйынса

с согласия автора — автор ризалығы буйынса

умереть с голоду — астан үлеү

писать с большой буквы — ҙур хәреф менән яҙыу

торговать с рук — ҡулдан һатыу

влюбиться с первого взгляда — бер күреүҙән ғашиҡ булыу

кормить ребёнка с ложечки — баланы ҡалаҡ менән ашатыу

гладить по голове — баштан һыйпау

идти по улице — урамдан барыу, урам буйлап барыу

разложить книги по столу — китаптарҙы өҫтәлгә таратып ташлау

рассадить по местам — урындарға ултыртып сығыу

разлить по стаканам — стакандарға ҡойоп сығыу

смотреть по сторонам — тирә-яҡҡа ҡарау

ходить по театрам — театрҙарға йөрөү

тоска по родине — тыуған илде һағыныу

соскучиться по детям — балаларҙы юҡһыныу

в каждой комнате по одному окну — һәр бүлмәлә берәр тәҙрә

все купили по одной книге — бөтәһе лә берәр китап һатып алды

заниматься по часу в день — көнөнә берәр сәғәт шөғөлләнеү

клевать по зёрнышку — бөртөкләп сүпләү

платить по часам — сәғәтләп түләү

расфасовать яблоки по килограмму — алманы килограмлап үлсәп төрөү

стоять по пояс в воде — билгә ҡәҙәр һыу эсендә тороу

снег по колено — ҡар тубыҡтан

прочитать с первой по десятую главу — беренсенән унынсы бүлеккә тиклем уҡыу

по сей день — ошо көнгә тиклем

по два — икешәрләп

по три — өсәрләп

по четыре — дүртәрләп

по пятеро — бишәрләп

по шестеро — алтышарлап

по истечении срока — ваҡыты уҙғандан һуң

по окончании работы — эш бөткәс

ходить по комнате — бүлмәлә йөрөү

гулять по саду — баҡсала йөрөү

путешествовать по стране — ил буйлап сәйәхәт итеү

гладить по шерсти — йөндөң ыңғайына һыпырыу

идти по ветру — ел ыңғайына барыу

идти по следу зверя — йәнлектең эҙенән барыу

плыть по течению — ағым ыңғайына йөҙөү

жить по правде — дөрөҫлөк менән йәшәү

уехать по совету врачей — табиптарҙың кәңәше буйынса китеү

уволиться по собственному желанию — үҙ теләгең менән эштән китеү

писать по старой орфографии — иҫке орфография буйынса яҙыу

движение по графику — график буйынса хәрәкәт

судить по внешности — тышҡы ҡиәфәткә ҡарап фекер йөрөтөү

послать по почте — почта менән ебәреү

говорить по телефону — телефондан һөйләшеү

передать по радио — радио аша тапшырыу

отсутствовать по болезни — ауырыу сәбәпле булмау

ошибиться по рассеянности — хәтерһеҙлек арҡаһында яңылышыу

работы по озеленению города — ҡаланы йәшелләндереү буйынса эштәр

исследование по физике — физика буйынса тикшеренеү

приказ по школе — мәктәп буйынса приказ

хлопоты по хозяйству — хужалыҡ буйынса хәстәрлек

брат по матери — әсәй яғынан ағай

учитель по профессии — профессияһы буйынса уҡытыусы

старший по возрасту — йәш яғынан өлкәне

важный по значению — әһәмиәте буйынса мөһим

снизу дует — аҫтан ел өрә

снизу туман — аҫта томан

пароход идёт снизу — пароход түбәндән килә

критика снизу — түбәндән булған тәнҡит

снизу доверху — түбәндән юғарыға тиклем, аҫтан өҫкә ҡәҙәр

конец верёвки — бау осо

конец дороги — юл сиге

конец года — йыл аҙағы

конец дня — көн аҙағы

работа подходит к концу — эш бөтөүгә бара

тут ему и конец — шуның менән ул үлеп китте

в оба конца я шёл пешком — ике яҡҡа ла йәйәү барҙым

причальный конец — причал арҡаны

без конца — туҡтауһыҙ, осһоҙ-ҡырыйһыҙ, бөтмәҫ-төкәнмәҫ

до конца — аҙағына тиклем, тулыһынса

под конец — ахырҙа, ниһайәт

из конца в конец — бер башынан икенсеһенә

один конец — барыбер ҡотолоп булмаҫ

во все концы — бөтә яҡҡа

до победного конца — еңгәнгә тиклем

на худой конец — һис юғында, һис тә булмаһа

со всех концов — бөтә яҡтан

в конце концов — ахыр сиктә

нет конца чему — осһоҙ-ҡырыйһыҙ

конца-краю (края) нет — осо-ҡырыйы күренмәй

(и) концы в воду — эҙе-юлы юҡ, эҙе лә ҡалмаған

концов не найти — эҙенә төшөп булмай

палка о двух концах — ниҙеңдер яҡшы яғы ла, насар яғы ла бар, таяҡ ике башлы

положить конец чему — сик ҡуйыу, туҡтатыу

свести концы с концами — тура килтереү, осон осҡа ялғау

концы с концами не сходятся — тап килмәй

ветер валил телеграфные столбы — ел телеграф бағаналарын ауҙарҙы

валить с ног кого-л. — кемделер аяҡтан йығыу

валить деревья — ағас ҡырҡыу (йығыу)

сибирская язва стала валить скот — себер язваһы малдарҙы ҡыра башланы

валить книги в ящик — китаптарҙы йәшниккә быраҡтырыу

валить вину на кого-л. — кемгәлер ғәйепте япһарыу

валить всё в одну кучу — бөтәһен бер ергә өйөү

валить с больной головы на здоровую — аҡ эттең бәләһе ҡара эткә

валить через пень колоду — илке-һалҡы ғына эшләү

народ валил на площадь — халыҡ майҙанға ағылды

из трубы валил дым — торбанан борҡорап төтөн сыҡты

снег валил хлопьями — ҡар (ябалаҡлап) баҫып яуҙы

вали до дому — йүгер өйгә тиклем

что молчишь, вали скорей — нишләп өңдәшмәйһең, әйт (һөйлә) тиҙерәк

наполнить корзину доверху — кәрзинде тултырғансы һалыу

налить воды в ведро доверху — һыуҙы күнәккә мөлдөрәмә итеп тултырыу

снизу доверху — аҫтан өҫкә саҡлы (тиклем)

платье с вырезом каре — дүрткел уйымлы күлдәк

разбить колено — тубыҡ яралау (ярыу)

стоять на коленях — тубыҡланып тороу

панталоны с протёртыми коленями — тубыҡтары ышҡылған панталон

посадить на колени — тубыҡҡа ултыртыу

колено кривошипа тех. — кривошип бөгөмө

коленья бамбука — бамбук быуыны

до седьмого колена — ете быуынға тиклем

в пении соловья насчитывается десяток колен — һандуғас һайрауында унлаған төрлө тауыш бөгөлөшө була

море по колено (по колена) кому — диңгеҙ тубыҡтан

поставить на колени кого — тубыҡландырыу, теҙ сүктереү

порядок счёта — һанау тәртибе

счёт до ста — йөҙгә тиклем һанау

обучение счёту и письму — һанарға һәм яҙырға өйрәтеү

сбиться со счёта — һанағанда яңылышыу

закончить матч со счётом 3:1 — матчты 3:1 иҫәбе менән тамамлау

работать в счёт следующего года — киләһе йыл иҫәбенә эшләү

открыть счёт в банке — банкыла счёт асыу

счета по вкладам — вкладтар буйынса счёттар

уплатить по счёту — счёт буйынса түләү

свести счёты — иҫәп-хисапты өҙөү

личные счёты — шәхси мөнәсәбәттәр

без счёту — иҫәпһеҙ-һанһыҙ, хисабы юҡ

быть на хорошем (плохом) счету — яҡшылар (насарҙар) иҫәбендә булыу

в конечном (последнем) счёте — һуңғы (ахыр) сиктә

в счёт — иҫәбенә, хисабына

за счёт — иҫәбенә, хисабына

на счету иҫәптә; на этот счёт — был яҡтан (йәһәттән)

не (идти) в счёт — һаналмай, иҫәпкә инмәй

покончить счёты — араны өҙөү

принять на свой счёт — үҙеңә (үҙ иҫәбеңә) алыу

терять счёт — иҫәп-хисабын (иҫәбен) юғалтыу

что за счёты — нимә иҫәпләшеп торорға

сделать несколько шагов — бер нисә яҙым яһау

раздаются шаги — аяҡ тауыштары ишетелә

ускорить шаг — аҙымды тиҙләтеү, тиҙерәк атлау

замедлить шаг — атлауҙы аҡрынайтыу, аҡрыныраҡ атлау

идти мелкими шагами — ваҡ аҙымдар менән атлау, ваҡ-ваҡ атлау

необдуманный шаг — уйланмай яһалған аҙым

рискованный шаг — хәүефле аҙым

сделать нужные шаги — кәрәкле саралар үткәреү

шаг резьбы — һырҙар араһы

первые шаги — тәүге аҙымдар

черепашьим шагом идти (двигаться) вперёд — бик яй үҫеү, бик бәләкәй уңыштарға ирешеү

в нескольких (двух, трёх) шагах — бик яҡын, эргәлә

на каждом шагу; что ни шаг — өҙлөкһөҙ, бер туҡтауһыҙ, аҙым һайын

один шаг (на шаг) от чего, до чего — бик яҡын

шаг вперёд — бер ни тиклем уңышҡа ирешеү

шаг за шагом: — 1) яй ғына, саҡ-саҡ

2) тайпылышһыҙ, эҙмә-эҙлекле рәүештә; шагом марш! — атларға!

отбивать (печатать, чеканить и т.п.) шаг — шаҡылдата баҫыу, матур итеп атлау

идти (шагать) шаг в шаг с кем — бер аяҡтан атлау, бер тактта атлау

сбиться с шага — тигеҙ атламау, такттан тайпылыу

ни на шаг; ни шагу — бер ҡайҙа ла, бер аҙым да

ни шагу назад (дальше, вперёд и т.п.) — урындан ҡуҙғалмаҫҡа

шагу нельзя ступить — бер аҙым да баҫа алмау (берәйһенең ярҙамынан тыш)